Add caption |
Muğam sözü iki müxtəlif mənada işlənir.Bir tərəfdən muğam azərbaycan milli musiqisində istifadə olunan lad mənasını bildirirsə,digər tərəfdən,bu termin ərəb 'məqam'ı, özbək 'məqom'u, hind 'raq'ı
ilə oxşar xüsusiyyətlərə malik olan xüsusi musiqi forması kimi işlənir.
Azərbaycan muğam ifaçılıq sənətində 7 əsas lad var: Rast,Şur, Seygah, Şüştər,Cahargah, Bayatı-Şiraz,Humayun. Hər bir muğam kompazisiyası yaradıcı təfəkkurun məhsulu olan bir neçə hissədən ibarətdir.Muğamın bir hissəsindən(bəzən bu hissələrə 'bölgə','bölüm' də deyilir.) Digər hissəsinə keçərkən müğənni-xanəndə səs diapazonunu genişləndirərək,en aşağı tonallı registrdən yuksəyə dogru qalxır,melodik ritmdən emosional ifaya keçid alır.Muğamın hisələri arasında bu və ya digər təsniflər ifa olunur:vokal imkanların numayişi məqsədilə ifa olunan kompazisiyalar,musiqi alətlərinin xanəndəninifasına sözün yaxşı mənasında müdaxiləsi va s.Muğamda əsas diqqətçəkçən məqamlardan biri ifaçının -xanəndənin ifa tərzi,ifa üslubudur ki,bu da sənətkarın impravizəsindən, ifa etdiyi musiqi mətninə nə dərəcədə yaradıcı yanaşmasından irəli gələn məsələdir.Bir çox dünya müsiqişünasları da Muğamla Cazın oxşarlığından bəhs edərkən bu məqama toxunurlar: Çünki hər iki musiqi janrında ifaçının yaradıcılıq imkanları esas amillər kimi dəyərləndirilir.Azərbaycan milli musiqi sənətinin bir forması kimi Muğam öz köklərini umumi Şərq mədəniyyətindən alır.Xüsusən də muğamın ərəblər dövrundə Quran ayə və surələrini uzadaraq oxunulması ilə əlaqədar yarandığı iddia edilir.İlkin anlarda Muğam ifa edilərkən Aşıq sənəti ilə bir-birinə çox bənzəyirdi.Bu bənzərlik isə özünü ifa baxımından göstərirdi ki,istər aşıq ,istər xanəndə musiqi alətləri olmadan belə,ifaçılıq imkanlarına arxalanaraq musiqi mətnini dinləyiciyə çatdıra bilirdi.Muğam parçalarında xüsusilə klaslərin poeziya nümunələrindən-Füzuli, Vaqif,Beyləqani,Xəqani,Nizami qəzəllərindən,şeriyyatından geniş istifadə olunur.Adətən muğam parçalarının mövzusu məhabbət olur,lakin bu yalniz kişi-qadın məhəbbəti deyil, Vətənə, Vətən təbiətinə, Allaha olan sevgini də özündə cəmləşdirir. Dərin fəlsəfi mənaya malik muğam insan adlı bəşər övladının kədəri,sevinci,məhəbbəti, istək və arzuları,ümidini,xəyallarını ifadə edir.Muğamın milli musiqi nümunəsi kimi azəri xalqı tərəfindən daha da sevilməsi ,qorunması və gələcək nəsillərə olduğu kimi çatdırılması prosesi Sovet dövründə daha sürətlə inkişaf etmişdir.Muğam 20-ci əsr bəstəkarları üçün kompazisiya,simfoniya, xor tipli musiqi nümunələri yaradarkən etibarli,dəyərli və zəngin bir mənbəyə çevrilməyə başlamışdır.21-ci əsrin əvvəllərində isə Muğam nəinki keçmiş sovet ölkələri hüdudları ilə kifayətləndi artıq dunya tərəfindən qəbul edilməyə başlandı.Məhz buna sübut olaraq dəyərli milli tarixi musiqi nümunəmizin 2002 ci ildə UNESCO tərəfindən 'Bəşəriyyətin şifahi və mənəvi irsinin şedevrləri'
siyahısına salınmasıni göstərmək olar.
Комментариев нет:
Отправить комментарий